انتقال تورم به کالاهای خوراکی

مرکز آمار ایران در تازه‌ترین گزارش خود از تحولات شاخص قیمت مصرف‌کننده، عنوان کرده که تورم ماهانه بویژه در حوزه اقلام خوراکی افزایشی بوده است. هرچند این گزارش نشان می‌دهد که نرخ تورم سالانه با کاهش مواجه شده و از ۳۲.۵ درصد در آذرماه به ۳۲ درصد در دی‌ماه رسیده است.

یکی از رایج‌ترین شاخص‌ها برای محاسبه نرخ تورم شاخص قیمت مصرف‌کننده است. این شاخص قیمت یک سبد شامل کالاها و خدمات مصرفی در اقتصاد از جمله غذا، خودرو، آموزش و تفریح را محاسبه می‌کند. هر تغییری در قیمت‌های این سبد نشان‌دهنده تغییرات تقریبی قیمت‌ها در کل قیمت‌های یک اقتصاد خواهد بود. بیشتر مواقع شاخص انتخابی برای اندازه‌گیری نرخ تورم همین شاخص قیمت مصرف‌کننده است.
 
تورم میانگین افت کرد
تورم سالانه به درصد تغییر قیمت‌ها در یک سبد مشخص از کالاها و خدمات در یک سال منتهی به ماه جاری در مقایسه با یک سال منتهی به ماه مشابه در سال گذشته اشاره دارد. محاسبه تورم سالانه به ما کمک می‌کند تا بفهمیم قدرت خرید مردم در طول یک سال به طور میانگین چه تغییراتی داشته است. بر پایه این گزارش، نرخ تورم یک سال اخیر منتهی به دی‌ماه امسال به نسبت یک سال گذشته منتهی به دی‌ماه پارسال، به 32 درصد رسید که نسبت به ماه گذشته در همین شاخص کاهش 0.5 درصدی داشته است.

تمایز بین «گرانی» و «تورم» بویژه در تحلیل‌های اقتصادی حائز اهمیت است. گرانی معمولاً به معنای افزایش قیمت یک کالا یا خدمات خاص است که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند کمبود عرضه، افزایش تقاضا، یا شرایط اضطراری باشد. در حالی که تورم به معنای کاهش ارزش پول و افزایش عمومی قیمت‌ها در یک اقتصاد است. این دو مفهوم گرچه به هم مرتبط هستند، اما از منظر اقتصادی و سیاستگذاری باید به‌طور جداگانه بررسی شوند.

به‌ عنوان مثال، اگر قیمت گوشت قرمز به دلیل کمبود عرضه یا رشد تقاضا افزایش یابد، این یک وضعیت گرانی است. این وضعیت می‌تواند به دلیل عوامل خارجی مانند تحریم‌ها یا شرایط آب و هوایی نیز تشدید شود. در مقابل، اگر قیمت‌ها به ‌طور کلی در اقتصاد افزایش یابند و ارزش پول کاهش یابد، این وضعیت نشان‌دهنده تورم است. در واقع، تورم به معنای «ارزان شدن پول» است و به معنای گران شدن کالاها نیست.

به هر حال، کاهش تورم سالانه می‌تواند ناشی از چندین عامل باشد. به عنوان مثال، اگر هزینه‌های تولید کالاها و خدمات کاهش یابد، تولیدکنندگان می‌توانند قیمت‌ها را ثابت یا کاهش دهند. یا اگر تقاضا برای کالاها و خدمات کاهش یابد، تولیدکنندگان ممکن است مجبور شوند قیمت‌ها را کاهش دهند تا فروش خود را حفظ کنند. همچنین بانک‌های مرکزی ممکن است با افزایش نرخ بهره یا کاهش عرضه پول سعی کنند تورم را کنترل کنند. این سیاست‌ها می‌تواند به کاهش تقاضا و در نتیجه کاهش قیمت‌ها منجر شود.

بنابراین، کاهش تورم سالانه در دی‌ماه امسال، به معنای کاهش شتاب رشد قیمت‌های اقلام یا همان نرخ تورم بوده، اما آنچه که نگرانی را افزایش می‌دهد این است که شاخص 32 درصد عدد بالایی است و تنها دو ماه به پایان سال باقی مانده و همچنان نرخ تورم میانگین 12 ماهه درکانال 30 درصد قرار دارد. هرچند بانک مرکزی عنوان کرده که در پایان سال تورم به زیر این کانال نیز وارد می‌شود.

 رشد تورم نقطه به نقطه
بررسی‌ها نشان می‌دهد که تورم دی‌ماه سال‌جاری در مقایسه با تورم دی‌ماه سال 1402 نیز با افزایش مواجه شده و به 31.8 درصد رسیده است. این شاخص که موسوم به تورم نقطه به نقطه است، نشان‌دهنده تغییر درصدی قیمت‌ها در یک دوره زمانی مشخص (معمولاً یک ماه یا یک سال) نسبت به همان دوره در سال قبل است.

تورم نقطه به نقطه، یکی از شاخص‌های حیاتی برای تحلیل وضعیت اقتصادی کشور است، زیرا قادر است تغییرات سریع قیمت‌ها را در یک بازه زمانی کوتاه‌مدت و با دقت بالا نشان دهد. این شاخص بویژه در مواقعی که قیمت یک کالای خاص یا سبدی از کالاها به‌طور ناگهانی تغییر کند، اهمیت زیادی پیدا می‌کند. به‌ عنوان مثال، افزایش شدید قیمت بنزین یا مواد غذایی می‌تواند به‌ طور قابل توجهی بر نرخ تورم نقطه به نقطه تأثیر بگذارد و این تغییرات به ‌سرعت در این شاخص منعکس می‌شود، در حالی که تورم سالانه ممکن است این تغییرات ناگهانی را تا حدی تعدیل کند.
 
تورم ماهانه در خوراکی‌ها
با توجه به مجوزهای افزایش قیمتی که در یک ماه اخیر بویژه در حوزه صنایع غذایی داده شده، افزایش قیمت کالاهای خوراکی مانند کره پاستوریزه، کنسرو تن ماهی و حتی روغن نباتی، تأثیر خود را در سرعت افزایش قیمت کالاهای خوراکی گذاشته است. هرچند در یک نگاه کلی در دی‌ماه امسال نسبت به آذرماه سال‌جاری نرخ تورم ماهانه با رشد 0.9 درصدی به 2.9 درصد رسیده است.

«سبزی‌ها و حبوبات» بالاترین تورم ماهانه را در میان سبد کالایی دی‌ماه تجربه کرده‌اند و تورم ماهانه «انواع گوشت قرمز و سفید» منفی شده که حکایت از کاهش قیمت آنها دارد.
 این شاخص تورم ماهانه تعریف می‌شود، تورم ماهانه مشابه تورم سالانه است، با این تفاوت که تغییرات قیمت‌ها در یک دوره ماه جاری نسبت به ماه گذشته بررسی می‌شود. این نوع تورم به ما اطلاعاتی درباره نوسانات قیمت‌ها در کوتاه‌مدت می‌دهد و می‌تواند تحت تأثیر عوامل فصلی یا رویدادهای خاص قرار گیرد. برای مثال، افزایش قیمت مواد غذایی در یک فصل خاص یا تغییرات ناگهانی در بازار انرژی می‌تواند منجر به افزایش تورم ماهانه شود. این نرخ همچنان بالای 2 درصد است که باید کمتر باشد.
 
نوسانات قیمتی در گروه‌های کالایی
در آذرماه، تورم ماهانه اقلام خوراکی به ۱.۸ درصد کاهش یافته که نسبت به ۳.۶ درصد در آبان‌ماه قابل توجه است. جالب توجه اینکه قیمت گوشت قرمز و ماکیان با کاهش یک درصد مواجه شده که نشان‌دهنده کاهش قیمت این محصولات است.

در مقابل، تورم ماهانه این گروه بیش از ۶ درصد بوده که بالاترین نرخ بین کالاهای خوراکی به حساب می‌آید. این نوسانات قیمتی نشان‌دهنده عدم تعادل در عرضه و تقاضا برای برخی اقلام غذایی است.
 
تفاوت‌های منطقه‌ای
تورم ماهانه در مناطق شهری معادل ۲.۹ درصد و در مناطق روستایی ۳.۱ درصد بوده است. تورم نقطه‌ای در مناطق شهری ۳۱.۹ درصد و در مناطق روستایی ۳۱ درصد ثبت شده که نشان‌دهنده افزایش نسبت به آذرماه است. همچنین، تورم سالانه در مناطق شهری ۳۲.۴ درصد و در مناطق روستایی ۲۹.۵ درصد بوده که هر دو نسبت به آذرماه کاهش یافته‌ است.

این داده‌ها نشان‌دهنده نوسانات قابل توجهی در سطح قیمت‌ها هستند، بویژه در بخش کالاهای خوراکی که فشار بیشتری روی خانوارها ایجاد می‌کند. افزایش تورم ماهانه و نقطه به نقطه در حالی که تورم سالانه کاهش یافته، می‌تواند نشان‌دهنده تغییرات کوتاه‌مدت در بازار باشد که نیازمند بررسی‌های دقیق‌تر برای تحلیل علل و پیامدهای آنهاست.