ترامپ از مواضعش عقب‌نشینی کرد؟
روزنو :ترامپ با نام بردن از رژیم‌صهیونیستی در حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران، هرچند تهران را تهدید کرده است، اما روشن کرده قصد ندارد آمریکا خود مستقیماً چنین اقدامی را انجام دهد؛ این درحالی است که تل‌آویو همواره امیدوار بوده این حمله به‌صورت مشترک انجام شود.
ایران و دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا فصل دوم رابطه خود را تا «حدی» متفاوت آغاز کرده‌اند. ترامپ با وجود به‌کارگیری تیمی ضدایرانی در سمت‌های وزارت خارجه و مشاور امنیت ملی، تیم‌هایی را که نگاهی «ملایم‌تر» نسبت به ایران دارند نیز به کار گرفته و همزمان دسته‌ای بزرگ از اشخاص ضدایرانی را کنار گذاشته است.
برآیند‌ها نشان می‌دهند ترامپ به‌سمت گزینه «اعمال فشار» حرکت خواهد کرد، اما مسئله تهران نه بازگشت به برجام یا توافقی مانند آن، بلکه مدیریت این فشار است. با توجه به وضعیت اقتصادی و ناترازی‌ها در ایران، دولت ترامپ احتمالاً به‌سمت ایجاد ناآرامی در داخل ایران با بازیگری رژیم‌صهیونیستی حرکت خواهد کرد اما مدیریت ابعاد فشاری که واشنگتن به‌دنبال آن است، می‌تواند از وقوع اتفاقاتی که حدفاصل 2018 تا 2020 رخ دادند، جلوگیری کند. به نظر می‌رسد هر دوطرف درصدد مدیریت تنش‌هایند تا علاوه‌بر رقابت، زیان نکنند.
ترامپ می‌داند مواجهه سنگین با ایران به‌معنای گرفتار ماندن آمریکا در غرب آسیاست که نتیجه آن آزادی عمل چین در رقابت با این کشور خواهد بود؛ چه اینکه فشار بیش از اندازه بر تهران، می‌تواند روابط آن با پکن و مسکو را عمیق‌تر کند.
امضای «توافقنامه جامع راهبردی» میان ایران و روسیه در آستانه روی کار آمدن ترامپ، این واقعیت را دربرابر رئیس‌جمهور آمریکا گشود.
مصاحبه ترامپ با فاکس‌نیوز و فاصله‌گذاری با شروط پمپئو
بخش‌های مربوط به ایران در مصاحبه رئیس‌جمهور آمریکا با فاکس‌نیوز حاوی نکاتی است که در ادامه ازنظر می‌گذرانید.
1. ترامپ در جریان مصاحبه گفت آنچه می‌خواهد فقط جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای است. در این اظهارنظر ترامپ دو فاصله‌گذاری انجام داده است؛ یک فاصله‌گذاری پررنگ با 12 شرط مایک پمپئو، وزیر خارجه‌اش در دولت اول که غیرواقعی بودند و یک فاصله‌گذاری کمرنگ و احتمالی با مارک روبیو، وزیر خارجه دولت دومش که علاوه‌بر موضوع هسته‌ای، حمایت از مقاومت را هم درکنار آن آورده بود.
نمی‌توان اتکایی روی فاصله‌گذاری با روبیو داشت، اما فاصله‌گذاری ترامپ با شروط دوارده‌گانه پیشین بیان‌شده توسط پمپئو، قابل‌توجه است.
2. درخصوص مسئله هسته‌ای، آنچه ترامپ در دولت اول خود پیگیری می‌کرد، خواست قدیمی دولت‌های آمریکایی برای توقف غنی‌سازی در ایران بود. این درخواست را باراک اوباما، رئیس‌جمهور اسبق آمریکا نیز پیگیری کرد و به‌دلیل بن‌بستی که به آن خورد، غنی‌سازی در ایران را پذیرفت.
به‌نظر می‌رسد مواضع ترامپ درباره پرونده هسته‌ای ایران، بر «اصل» غنی‌سازی متمرکز نیست و احتمالاً «میزان»ها در غنی‌سازی یعنی درصد غنا و مقدار مواد انباشت‌شده را هدف می‌گیرد.
3. ترامپ در استدلال خود برای هدفش مبنی‌بر ادعای جلوگیری از آنچه دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای خوانده گفته است: «اگر آن‌ها [به سلاح هسته‌ای] دست یابند همه می‌خواهند آن را به‌دست بیاورند و سپس کل مسئله تبدیل به یک فاجعه خواهد شد.»
این استدلال خود یک محدود‌سازی دیگر در نگاه تهدید‌آمیز به ایران به حساب می‌آید. بیشتر استدلال‌های عمومی در غرب علیه برنامه هسته‌ای ایران، مبتنی‌بر احتمال استفاده از سلاح هسته‌ای علیه رژیم‌صهیونیستی و منافع غرب در منطقه بود، اما ترامپ در مصاحبه خود جلوگیری از خطر «اشاعه» و مسابقه تسلیحاتی را هدف دولت خود از توافق هسته‌ای با ایران اعلام کرد.
4. ترامپ درباره مذاکره بیشتر از اعمال محدودیت‌های خاص، بر «نظارت» تمرکز کرده است. هرچند احتمالاً در هر مذاکره، کاهش ذخایر اورانیومی ایران مورد درخواست خواهد بود، اما تمرکز‌ها بر نظارت است.
رئیس‌جمهور آمریکا در جریان صحبت درباره انگیزه‌اش برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای و تحقق آن با یک توافق گفته است: «راه‌هایی برای اطمینان پیدا کردن مطلق از این مسئله [جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای] وجود دارد، اگر یک توافق را برقرار کنید... باید ۱۰ بار راستی‌آزمایی کنید.»
5. ترامپ ادعا کرده «خوب خواهد بود اگر مسائل با ایران را بدون حمله اسرائیل بتوانیم حل کنیم.» علاوه‌بر تکرار تهدیدهای نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران، جایگاه آمریکا را مجدداً در این منازعه ترسیم کرده است.
ترامپ با نام بردن از رژیم‌صهیونیستی در حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران، هرچند تهران را تهدید کرده است، اما روشن کرده قصد ندارد آمریکا خود مستقیماً چنین اقدامی را انجام دهد؛ این درحالی است که تل‌آویو همواره امیدوار بوده این حمله به‌صورت مشترک انجام شود.
مواضع رئیس‌جمهور آمریکا، پیام‌هایی به‌ظاهر متناقض را به ذهن متبادر می‌کند، اما به‌نظر می‌رسد ترامپ قصد داشته هرکدام از منظور‌ها، در ذهن طیف خاصی بنشیند.
رئیس‌جمهور آمریکا هرچند تلویحاً به این نکته اشاره کرده که افسار رژیم‌صهیونیستی در امور کلان مانند حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران در دستان واشنگتن است اما همزمان قصد داشته بگوید می‌تواند به‌جای حمایت از تل‌آویو، در جایگاه میانجی‌گر برای کاهش تنش‌های منطقه‌ای نقش ایفا کند.
این نگاه خود یک افول جدی در جایگاه رژیم‌صهیونیستی در آمریکاست که ورای نفوذ لابی صهیونیستی در واشنگتن صورت می‌گیرد.
فشار ساختاری رقابت قدرت‌های بزرگ و ضربه‌ای که چین به جایگاه جهانی و منطقه‌ای آمریکا وارد کرده، خواه‌ناخواه فعالیت لابی صهیونیستی را دور زده است و از توجه واشنگن به غرب آسیا خواهد کاست.
تأکید غیرمستقیم ترامپ بر اینکه قرار نیست آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ایران حمله کند و اگر طرفی قصد آن را داشته باشد، آن رژیم‌صهیونیستی است، درکنار تهدید تهران به استفاده از تل‌آویو برای محدود کردنش یک افول جدی در جایگاه تل آویو در واشنگتن را نشان می‌دهد.
تمایل آمریکا به حمایت مستقیم از رژیم‌صهیونیستی کاهش یافته و علاوه‌بر آن واشنگتن به این سمت سوق یافته که تل‌آویو را به شکل جدی‌تر برای منافعش، «مصرف» کند. این مصرف کردن به‌معنای برکنار ماندن آمریکا از تبعات تحرکاتش در منطقه است، زیرا رژیم‌صهیونیستی به نیابت از این کشور عمل کرده و تبعات آن را حذف خواهد کرد.
6. نوع برخوردی که ترامپ با مقامات دولت پیشین خود داشته و تفاوتی که در نظراتش با مقامات کنونی خود ابراز کرده، بر شخص‌محوری او و تمایلش به مداخله مستقیم در حل‌وفصل قضایا حکایت دارد.
او نه‌تنها نزدیک‌ترین افرادش در دولت اول را کنار گذاشته، بلکه به‌راحتی نظرات متفاوت خود را نسبت به مقامات دولت فعلی‌اش بیان می‌کند.
به‌نظر می‌رسد ترامپ می‌خواهد ایران به‌جای درگیری با ساختار‌های رسمی و دولتی آمریکا مانند مذاکرات غیرمستقیم یا از طریق وزارتخانه‌های خارجه، مستقیماً با افراد نزدیک به شخص او به توافق برسد.
7. ترامپ در بخشی از مصاحبه خود گفته است «امیدوارم ایران به توافق برسد. منظورم این است که آن‌ها توافقی انجام نمی‌دهند، حدس می‌زنم این نیز مشکلی ندارد.» این اظهارنظر می‌تواند دو معنا داشته باشد؛ یک معنا ارزش پایین توافق برای ترامپ است، درحقیقت او خواسته به تهران تأکید کند برخلاف ایران برای توافق تحت‌فشار نیست و نیازی به آن ندارد. معنای دیگر که البته تعارضی با معنای اول ندارد، رضایت ترامپ به یک توافق غیررسمی و قرارومدار‌هایی است که براساس آن‌ها، تنش‌ها حول ایران کاهش بیابد تا در ازای فشار‌های کمتر به تهران، واشنگتن نیز از فراغ‌بال لازم برای رسیدگی به دیگر پرونده‌های خود برخوردار شود.
جایگزینی «شرط» ترامپ با «شروط» پمپئو چرا مهم است؟
پس از آنکه ترامپ از برجام خارج شد، پمپئو، وزیر خارجه وقت وی، در جریان یک کنفرانس خبری 12 شرط متعدد و سنگین را به عنوان پیش‌شرط مذاکره با ایران تعیین کرد. در این شروط، هرچند برنامه هسته‌ای ایران هدف قرار گرفته بود اما دایره وسیعی از مسائل دیگر را نیز در خود جای داده بود؛ مسائلی که به حوزه موشکی و منطقه‌ای مربوط بود. با این حال اما در این شروط، اشاره‌ای مستقیم به جلوگیری از ساخت سلاح هسته‌ای وجود نداشت. ترامپ اما در مصاحبه با فاکس‌نیوز تنها خواسته خود در قبال ایران را خودداری از ساخت سلاح هسته‌ای عنوان کرده است. این خواسته‌ای است محدود و مورد قبول ایران، زیرا تهران همواره و ازجمله در هفته‌های اخیر بارها تأکید کرده به دنبال ساخت سلاح هسته‌ای نیست.
