
رویای ۳۰ ساله / آیا نخستوزیر اسرائیل میتواند ترامپ را برای حمله نظامی به ایران متقاعد کند؟
بدهی عمومی دولت آمریکا به ۳۴ هزار میلیارد دلار رسیدهاست و سالانه در دوران صلح ۱۵۰۰ میلیارد دلار کسری بودجه تجربه میکند.
سه روز پیش، بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل در نشست مشترک خبری با مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا خطاب به رسانهها گفت: «با حمایت ترامپ کار را تمام میکنیم. اسرائیل و آمریکا، دوشادوش یکدیگر در مقابل تهدید ایران هستند.» به نظر میرسد که بنیامین نتانیاهو امیدوار است با آغاز دوره جدید ریاستجمهوری دونالد ترامپ و در پی تحولات ۱۶ ماه گذشته خاورمیانه، پس از سه دهه عاقبت به آرزوی خود برای کشاندن پای آمریکا به جنگی علیه ایران نزدیک شود.
هفته گذشته روزنامه واشنگتنپست در گزارشی به نقل از مقامهای آگاه اسرائیلی و آمریکایی نوشت که در دیدار دو هفته پیش دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا و بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، دو رهبر در مورد گزینههای احتمالی حمله اسرائیل به ایران و نحوه حمایت آمریکا از این اقدام نظامی گفتوگو کردهاند. همزمان روزنامه والاستریت ژورنال در گزارشی از آمادگی اسرائیل برای انجام اقدام نظامی علیه ایران در طول سال جاری میلادی (2025) خبر دادهبود.
هرچند در برخی از این گزارشها ادعا شدهاست که نتانیاهو قصد دارد «با یا بدون حمایت آمریکا» برنامه خود را عملی کند، اما اغلب کارشناسان اعتقاد دارند که اسرائیل به تنهایی قادر به اجرای عملیات نظامی علیه ایران نیست و حتی برای حمله محدود به تاسیسات هستهای ایران نیز نهتنها به چراغ سبز و تسلیحات آمریکایی بلکه به مداخله مستقیم آمریکا نیاز دارد.
اما آیا دونالد ترامپ حاضر است در چنین جنگی کنار اسرائیل بایستد؟ بنیامین نتانیاهو، دهههاست که رویایی از بین بردن برنامه هستهای ایران را در سر میپروراند و در مقیاس بزرگتر امیدوار است که بتواند آمریکا را به یک جنگ تمامعیار با ایران وارد کند و با استفاده از قدرت آمریکا، بزرگترین دشمن اسرائیل را از میدان خارج کند.
دونالد ترامپ با این شعار به مقام ریاستجمهوری انتخاب شد که قصد دارد به «جنگهای احمقانه بیپایان» پایان دهد. او خود را رئیسجمهور صلح نامیدهاست و مدعی شدهاست در دور نخست ریاستجمهوریاش تنها رئیسجمهور آمریکا در ۸۰ سال گذشته بود که هیچ جنگی در دوران او آغاز نشد. او در دور نخست ریاستجمهوریاش هم بهرغم رویارویی تمامعیار با ایران و اقداماتی مانند خروج از برجام، اجرای سیاست فشار حداکثری و ترور شهید سردار قاسم سلیمانی، از رویارویی مستقیم با ایران اجتناب کرد.
در برابر بنیامین نتانیاهو که همزمان با ۵ رئیسجمهور آمریکا در منصب نخستوزیری اسرائیل خدمت کردهاست، همواره خواهان ترغیب آمریکا به ورود به یک جنگ تمامعیار با ایران بودهاست. نتانیاهو تا به امروز موفق نشدهاست هیچیک از رؤسایجمهوری آمریکا را متقاعد کند که جنگ تمامعیار با ایران، یا دستکم اقدام نظامی هدفمند برای نابودی تاسیسات هستهای ایران منافع آمریکا را تامین میکند.
نتانیاهو در دور نخست ریاستجمهوری ترامپ هم تمام تلاش خود را برای وادار کردن دولت آمریکا برای ورود به جنگ با ایران انجام داد، اما نهایتاً توفیقی در این کار پیدا نکرد اما امروز شرایط خاورمیانه کاملاً تغییر کردهاست. ماشین تبلیغاتی اسرائیل مداوم سخن از تضعیف شدید ایران میگوید. اسرائیلیها و حامیانشان مدعی هستند که در حمله ۵ آبان اسرائیل به ایران که در واکنش به عملیات وعده صادق ۲ انجام شد، توانستهاند بخش وسیعی از سامانههای پدافندی ایران را نابود کنند و آسمان ایران در مقابل عملیات بالقوه اسرائیل بیدفاع است. بنیامین نتانیاهو میگوید که فرصت تاریخی منحصربهفردی برای اسرائیل ایجاد شدهاست که چهره خاورمیانه را برای همیشه تغییر دهد و تمامی دشمنان اسرائیل را از بین ببرد.
گزینههای همکاری
واشنگتنپست در گزارشی به قلم ستوننویس ارشد این روزنامه، دیوید ایگناتیوس نوشت که اسرائیل آمادگی دارد در صورت ناکام ماندن فشارهای دیپلماتیک برای اینکه ایران برنامه هستهای خود را کنار بگذارد، «با یا بدون آمریکا» تاسیسات هستهای ایران را نابود کند. ستوننویس واشنگتنپست مینویسد: «اسرائیل میخواهد کمال استفاده را از موقعیت ببرد.
اگر ایران به توافقی مشابه لیبی تن ندهد و کلیه تاسیسات هستهایاش را جمع نکند، به گفته مقامهای آمریکایی و اسرائیلی، اسرائیل آمادگی دارد تا با یا بدون حمایت آمریکا این تاسیسات را بمباران کند.» به نوشته واشنگتنپست، ترامپ و نتانیاهو در دیدارشان گزینههای مختلفی را در مورد حمایتهای ممکن آمریکا از حمله بالقوه اسرائیل بررسی کردند. این گزینهها از جمله شامل حمایتهای نظامی، اطلاعاتی و سوخترسانی هوایی تا حمایت سیاسی میشد. همزمان والاستریتژورنال هم در گزارشی مدعی شدهبود که اسرائیل برای حمله به تاسیسات هستهای ایران در سال جاری آماده میشود.
با این حال بسیاری از تحلیلگران سیاسی و نظامی معتقدند که اسرائیل به تنهایی قادر به انجام حمله نظامی علیه تاسیسات هستهای ایران نیست. تایمز آو اسرائیل مینویسد که ایالات متحده آمریکا مهمات لازم برای حمله به تاسیسات زیرزمینی هستهای ایران را در اختیار اسرائیل گذاشتهاست. به نوشته این رسانه بمبهای سنگرشکن سنگین آمریکایی به اسرائیل تحویل دادهشدهاست.
اما سیانان در گزارشی با اشاره به برآورد وزارت دفاع آمریکا، مینویسد که اسرائیل بهرغم دریافت این مهمات، همچنان نیازمند کمک و مشارکت آمریکا در حمله به تاسیسات هستهای ایران خواهد بود. سیانان مینویسد که اسرائیل برای چنین حملهای به خدمات سوختگیری هوایی و سلاحهای آمریکایی نیاز خواهد داشت تا بتواند به تاسیسات هستهای زیرزمینی ایران حمله کند. گزارش پنتاگون اینگونه ارزیابی کردهاست که اسرائیل به دنبال «هدف بزرگتر تغییر نظام در ایران» است.
برنامهریزی چنددههای
بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، وسواس ویژهای در مورد ایران دارد. او بیش از سه دهه است که مستمراً در خصوص دستیابی ایران به سلاح هستهای هشدار میدهد. در واقع این ادعای نتانیاهو به پیش از آن بر میگردد که او به مقام نخستوزیری در اسرائیل برسد. ۲۳ سال پیش نتانیاهو که در آن دوران نماینده کنست اسرائیل بود، هشدار دادهبود که ۳ تا ۵ سال دیگر ایران به سلاح هستهای دست پیدا میکند. اکنون ۱۸ تا ۲۰ سال از ضربالاجل نتانیاهو گذشتهاست، او نهتنها از حرف خود عقبنشینی نکردهاست، بلکه بارها و بارها این تاریخ را به روز کرده و این ادعای خود را تکرار کردهاست.
سال ۱۹۹۵ یک سال قبل از اینکه نتانیاهو برای نخستین بار در مقام نخستوزیری رژیم اسرائیل قرار بگیرد، در کتابی با عنوان «جنگیدن با تروریسم» بار دیگر نوشت که ۳ تا ۵ سال دیگر ایران به سلاح هستهای دست پیدا میکند. دوره نخستوزیر نتانیاهو بین سالهای ۱۹۹۶ تا ۱۹۹۹ دوام آورد. نتانیاهو و متحدانش در اسرائیل پس از حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر در آمریکا، بار دیگر فعالیت خود را برای قانع کردن آمریکا برای حمله به ایران از سر گرفتند. هرچند نهایتاً دولت جورج دبلیو بوش، زیر بار حمله به ایران نرفت و پس از حمله به افغانستان تصمیم گرفت تا به عراق حمله کند.
بنیامین نتانیاهو، به عنوان نماینده کنست اسرائیل، از جمله افرادی بود که در مقابل کنگره آمریکا حاضر شد و از حمله به عراق حمایت کرد اما حمایت نتانیاهو از حمله به عراق هم در چارچوب رویای او برای تغییر نظام در ایران بود. سال ۲۰۰۲ نتانیاهو درحالیکه به دروغ در مقابل کنگره آمریکا شهادت داد که رژیم صدام حسین در عراق به دنبال توسعه سلاح هستهای است، خطاب به نمایندگان کنگره آمریکا گفت: «اگر شما صدام را و رژیم صدام را حذف کنید، من تضمین میدهم که این اقدام آثار مثبت گستردهای در منطقه بر جای خواهد گذاشت.
من فکر میکنم که آدمهایی که در همان همسایگی در ایران نشستهاند، جوانان ایرانی و بسیاری دیگر خواهند گفت که وقتش رسیدهاست که چنین رژیمهایی و چنین خودکامگانی بروند.» حمله آمریکا به عراق و اشغال این کشور، کمتر از خواسته نتانیاهو و متحدانش بود که ایران را هدف اصلی میدانستند، اما همانگونه که نتانیاهو در مقابل کنگره گفت، آنها تصور میکردند که حمله به عراق مقدمهای برای سقوط حکومت ایران خواهد بود. بعد از اشغال عراق مشخص شد که هیچیک از اظهارات و پیشبینیهای نتانیاهو درست از آب درنیامدند.
نه آمریکاییها و بازرسان بینالمللی اثری از برنامه سلاحهای کشتارجمعی، از جمله هستهای در عراق پیدا کردند و نه اشغال عراق باعث ناآرامی در ایران و سرنگونی حکومت ایران شد. خواست حمله به ایران البته فقط منحصر به نتانیاهو نبود. ایهود اولمرت، نخستوزیر اسرائیل در سال ۲۰۰۸، زمانی که جورج دبلیو بوش به مناسبت شصتمین سالگرد اعلام موجودیت اسرائیل به سرزمین اشغالی فلسطین سفر کردهبود، از او خواست تا چراغ سبز حمله به ایران را بدهد. بوش با درخواست اولمرت مخالفت کرد.
سال ۲۰۰۹ نتانیاهو پس از ۱۰ سال مجدداً به کرسی نخستوزیری اسرائیل نزدیک شد. بعد از شکست نتانیاهو در اقناع جورج بوش برای حمله به ایران، نوبت به دوران ریاستجمهوری باراک اوباما رسید. نتانیاهو بار دیگر سلاح اصلی خود برای قانع کردن آمریکاییها برای حمله به ایران را از غلاف بیرون کشید: «ایران مدت کوتاهی با ساخت سلاح هستهای فاصله دارد.» بر اساس اسناد افشاشده توسط ویکیلیکس، او به عنوان نامزد نخستوزیری در دیدار با تعدادی از نمایندگان کنگره آمریکا هشدار دادهبود که ایران حدود یک یا دو سال با سلاح هستهای فاصله دارد.
بر اساس اسناد ویکیلیکس، همان سال در دیداری دیگر به یک هیئت دیپلماتیک آمریکایی میگوید که ایران اکنون توانایی ساخت یک بمب هستهای را دارد، اما ممکن است که یک یا دو سال صبر کند تا چند بمب را همزمان بسازد. سال ۲۰۱۲ نتانیاهو گفت که ایران فقط چند ماه با ساخت سلاح هستهای فاصله دارد. سخنرانی مشهور نتانیاهو درحالیکه تصویر یک بمب کارتونی در دست دارد، همان سال در مقابل مجمع عمومی سازمان ملل متحد انجام شد.
نتانیاهو در کتاب خاطراتش «بیبی: قصه من» خاطره دیدارش با باراک اوباما در نخستین سفر او به سرزمین اشغالی فلسطین بهعنوان رئیسجمهور آمریکا را مینویسد. در این دیدار هم نتانیاهو از اوباما میخواهد که آمریکا به تاسیسات هستهای ایران حمله کند، اوباما هم درخواست نتانیاهو را رد میکند. سه سال بعد همزمان با اعلام توافق هستهای ایران و ۱+۵، بنیامین نتانیاهو در مقابل جلسه مشترک کنگره آمریکا سخنرانی کرد و خواهان جلوگیری از اجرای این توافق شد. او به نمایندگان کنگره آمریکا گفت: «ایران یک تهدید بزرگ، نهتنها برای اسرائیل، بلکه برای صلح در همه جهان است.»
در دوران نخست ریاستجمهوری ترامپ هم فشارهای نتانیاهو برای حمله آمریکا به ایران استمرار پیدا کرد. سال ۲۰۲۱ اکسیوس در گزارشی به نقل از افراد نزدیک به ترامپ نوشت که او به شدت از عملکرد نتانیاهو ناخرسند بود و در جلسات خصوصی گفتهبود: «اسرائیل تمایل داشت که تا آخرین سرباز آمریکایی با ایران بجنگد.» بر اساس گزارش نیویورکر، بعد از اینکه دونالد ترامپ در انتخابات ۲۰۲۰ از جو بایدن شکست خورد، نتانیاهو از او خواست تا برای بر جای گذاشتن میراث بزرگ، ایران را بمباران کند.
مارک میلی، فرمانده وقت ستاد مشترک آمریکا در مقابل بازگو کردن این خواسته به ترامپ گفت: «اگر این کار را بکنی، یک جنگ لعنتی از خودت به جا میگذاری.» پنجمین رئیسجمهور آمریکا که با نتانیاهو کار کرد، جو بایدن بود. اصرار نتانیاهو به کشیدن پای آمریکا به جنگ با ایران در این دوران هم ادامه پیدا کرد. اکسیوس در آستانه حمله اسرائیل به ایران در فروردینماه سال جاری گزارش داد که جو بایدن در جلسه خصوصی به نتانیاهو تاکید کرد که آمریکا در هیچ عملیاتی علیه ایران مشارکت نخواهد کرد و از آن حمایت نمیکند.
بایدن در خصوص پاسخ نظامی ایران به حمله اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق هم به نتانیاهو گفتهبود که آمریکا و متحدانش اجازه ندادند که این حمله موفق شود در نتیجه نتانیاهو «باید به همین پیروزی راضی شود.» براساس گزارش سیانان پس از پیشرویهای بیشتر اسرائیل در خاورمیانه در پاییز امسال و حملات تلافیجویانه ایران و اسرائیل در ماه اکتبر، بار دیگر این مسئله مطرح میشود. به نوشته سیانان، پس از شکست دموکراتها در انتخابات آمریکا، دولت بایدن تصمیم میگیرد که از هرگونه تصمیمی در خصوص اقدام نظامی در دوره انتقال قدرت خودداری کند.
موضع دونالد ترامپ در مقابل حمله احتمالی به ایران
دونالد ترامپ از زمان انتخابش به مقام ریاستجمهوری تاکنون، مواضع متنوع و گهگاه متضادی در خصوص اقدام نظامی علیه ایران در حمایت از اسرائیل بیان کردهاست. ترامپ گاهی با قاطعیت در مورد «حمایت از اسرائیل» سخن میگوید و حتی در یک نمونه پیش از انتخابات اسرائیل را به «حمله به تاسیسات نفتی ایران» تشویق کرد و گاهی محتاطانه میگوید «بستگی دارد» و تاکید میکند که به جای جنگ با ایران ترجیح میدهد با ایران مذاکره کند.
پیش از انتخابات ریاستجمهوری آمریکا، زمانی که رسانهها نوشتند دولت بایدن در حال مذاکره با دولت اسرائیل برای جلوگیری از حمله به تاسیسات غیرنظامی ایران است، دونالد ترامپ در یک سخنرانی انتخاباتی در کارولینای شمالی با تشویق اسرائیل به حمله به تاسیسات هستهای ایران گفت: «مگر این همان چیزی نیست که باید بزنند؟ منظورم این است که این دقیقاً بزرگترین ریسکی است که با آن مواجه هستیم، سلاحهای هستهای. اول تاسیسات هستهای را هدف قرار دهید، بعد به بقیه چیزها فکر کنید.»
دونالد چندی پیش در گفتوگو با شبکه خبری فاکسنیوز گفت: «همه فکر میکنند که اسرائیل با کمک یا موافقت ما، قرار است که تا جایی که میخورند آنها را با بمب بزند. ترجیح من این است که چنین اتفاقی رخ ندهد. من ترجیح میدهم که با ایران توافق کنم، توافقی که بتوانیم نظارت، راستیآزمایی و بازرسی کنیم و بعد بزنیم بترکونیمش یا اینکه فقط مطمئن بشیم که دیگر هستهای وجود ندارد.» دونالد ترامپ در واکنش به گزارشهای واشنگتنپست و وال استریت ژورنال در خصوص قصد اسرائیل برای حمله به ایران با همکاری آمریکا در شبکه اجتماعی تروت سوشیال نوشت: «گزارشها در مورد همکاری ما با اسرائیل برای خرد و خاکشیر کردن ایران، بسیار مبالغهآمیز است.»
آمریکا آمادگی جنگ ندارد
وارد شدن آمریکا به جنگ با ایران به خواست اسرائیل چندان با چارچوب استراتژیهای آمریکا سازگار نیست. دولت آمریکا بیش از دو دهه است که قصد دارد برای مقابله با افزایش قدرت و نفوذ چین در شرق آسیا اقدام کند. تحلیلگران آمریکا معتقدند که آمریکا برای انتقال قدرت خود به شرق آسیا باید حضور و دخالت خود را در امور خاورمیانه کاهش دهد. انتخاب به ورود به جنگ با ایران، کاملاً خلاف این استراتژی است.
جان هافمن، پژوهشگر اندیشکده موسسه کاتو مینویسد:«چنین جنگی بههیچوجه در چارچوب منافع آمریکا نیست. این جنگ تعهد و گرفتاری آمریکا را در منطقه به شکل قابل توجهی افزایش میدهد، درحالیکه خاورمیانه دیگر یک جبهه کانونی در منافع آمریکا تلقی نمیشود. ایالات متحده همین حالا هم به شکل قابل توجهی گرفتار حمایت از اوکراین در مقابله با روسیه شدهاست.
در عین حال آمریکا تلاش میکند که چین را در منطقه اقیانوسهای هند و آرام مهار کند. بدهی عمومی دولت آمریکا به ۳۴ هزار میلیارد دلار رسیدهاست و سالانه در دوران صلح ۱۵۰۰ میلیارد دلار کسری بودجه تجربه میکند. اگر آمریکا بخواهد همزمان با اهدافش در اروپا و اقیانوسهای هند و آرام وارد جنگی با ایران هم بشود، به فرو رفتن در بحران ناگزیر میشود.»
علاوه بر این، انتخاب به ورود به درگیری نظامی با ایران، برخلاف تمام شعارها و ادعاهای دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا در کارزار تبلیغات انتخاباتی اوست. او بارها تاکید کردهاست که در دور نخست ریاستجمهوریاش، اولین رئیسجمهور آمریکا در ۸۰ سال گذشته بود که در دوران او هیچ جنگی آغاز نشد. او خود را رئیسجمهور صلح میخواند و میگوید که میخواهد به جنگهای ابلهانه بیپایان آمریکا پایان دهد.
تردیدی وجود ندارد که انتخاب به حمایت از اسرائیل در یک نبرد نظامی با ایران، پای آمریکا را به یک جنگ تمامعیار در خاورمیانه باز میکند. جمهوری اسلامی ایران از همان دور نخست ریاستجمهوری دونالد ترامپ نشان داد که در مقابل آسیب به منافع خود حاضر نیست کوتاه بیاید و به هر اقدام نظامی پاسخ خواهد داد. ایران این موضوع را چه در سرنگونی پهپاد آمریکایی بر فراز خلیج فارس و چه در پاسخ نظامی به ترور شهید سردار سلیمانی نشان داد. در ۱۵ ماه گذشته نیز ایران با هر اقدام اسرائیل که مستقیماً منافع ایران را هدف قرار داد، با شدت پاسخ داد.
ترامپ به نتانیاهو اعتماد ندارد
رسانههای آمریکایی مینویسند که دونالد ترامپ اعتماد چندانی به نتانیاهو ندارد. ترامپ تاکنون چند بار گفتهاست که در جریان عملیات ترور شهید سردار سلیمانی، اسرائیلیها کاری را که باید میکردند، انجام ندادند و طرف آمریکایی را قال گذاشتند. او دقیقاً نگفتهاست که اسرائیل دقیقاً چه مسئولیتی داشتهاست که از انجام آن فرار کردهاست و بیان آن را به آینده موکول کردهاست.
به گزارش اکسیوس زمانی که پیش از انتخابات ۲۰۲۰ قرار بود توافقنامههای ابراهیم بین اسرائیل، بحرین و امارات متحده عربی امضا شود، بنیامین نتانیاهو سعی کرد ترامپ را به کناری بکشد تا مفاد جدیدی به توافقها اضافه کند، اما ترامپ حتی حاضر به حرف زدن با او هم نشد. بعد از انتخابات آمریکا و شکست ترامپ در مقابل بایدن، به نوشته رسانهها ترامپ به شدت از نتانیاهو برای تماس تلفنی با بایدن و تبریک پیروزی او ناراحت شد.
با این حال نتانیاهو همچنان ترامپ را به دموکراتها ترجیح میداد. ناداو اشتراشلر، استراتژیست پیشین دونالد ترامپ به پولیتیکو میگوید: «هیچکس نمیداند که دونالد ترامپ دقیقاً چه خواهد کرد، اما تردیدی نداشتهباشید که نتانیاهو ترامپ را به کامالا هریس ترجیح میداد.» نتانیاهو برای جبران دلخوری ترامپ از تماس تبریکش به بایدن در سال ۲۰۲۰، بلافاصله بعد از انتخابات ۲۰۲۴ پیروزی ترامپ را تبریک گفت و آن را «بزرگترین بازگشت تاریخ» معرفی کرد. او در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس، خطاب به ترامپ نوشت: «بازگشت تاریخی تو به کاخ سفید یک شروع تازه برای آمریکاییها است و یک تعهد قدرتمند تازه به ائتلاف آمریکا و اسرائیل.»
یک لابیگر در واشنگتن به شرط پنهان ماندن نامش به پولیتیکو گفتهاست: «ترامپ همچنان چندان از نتانیاهو خوشش نمیآید. نتانیاهو هنوز در جایگاهی نیست که هر چه میخواهد از ترامپ بگیرد. ترامپ به او چک سفید امضا نخواهد داد. فکر میکنم که ناامید شود و مجبور شود رویکردش را تغیر دهد، چراکه ترامپ به همان اندازه که میخواهد جنگ در اوکراین تمام شود، میخواهد جنگ در خاورمیانه هم کاملاً پایان پیدا کند.»