رقابت نهادهای پیدا و پنهان در نمایش نگرانی امنیتی!

ظهر جمعه، همزمان با نخستین روز از اکران عمومی انیمیشن «پسر دلفینی ۲» و در حالی که حدود هزار نفر؛ شامل صدها کودک و والدینشان در سالن بزرگ نمایش فیلم برج میلاد منتظر اکران نشسته بودند، نمایندگان اداره اماکن، نه تنها اجازه حضور شروین حاجی‌پور خواننده فیلم در مراسم افتتاحیه را ندادند، که حتی انیمیشن با کیفیتی پایین و با سانسور صدای شروین به نمایش درآمد. 

این اتفاق غافلگیرکننده که با معطلی زیاد و در نتیجه خشم حضار روبرو شد در حالی رخ داد که به گفته تهیه‌کننده آن، پروانه نمایش این فیلم با صدای شروین حاجی‌پور صادر شده بود و هفته پیش در جشنواره فجر، دو سیمرغ بلورین دریافت کرد و در همین سالن هم فیلم در جریان 10 روزه اکران جشنواره با صدای شروین حاجی‌پور به نمایش درآمد.

با این وجود ماجرای اکران عمومی آن در دقیقه 90 به مشکل برخورد و شگفت‌انگیز اینکه پس از کش و قوس‌های فراوان و معطلی بیش از 2ساعت، مجوز پخش صدای شروین حاجی‌پور از طریق هوش مصنوعی صادر شد! اما این صدا که تفاوتی فاحش با صدای اصلی نداشت هم واکنش‌ها را از این اقدام عجیب کم نکرد.

محمدامین همدانی، تهیه‌کننده انیمیشن پسر دلفینی 2 که برای عذرخواهی از اتفاق پیش آمده روی سن رفته بود با اشاره به اینکه مجوزهای اکران این فیلم دریافت شده بود گفت: «ما به فرایندهای قانونی احترام می‌گذاریم، اما اگر این فرایندها مشخص باشد».

    در سال‌های اخیر کنسرت‌های موسیقی فراوانی لغو شده است و بسیاری از این موارد با وجود اجازه وزارت فرهنگ و ارشاد که اصلی‌ترین مرجع صدور مجوز برای کنسرت‌هاست رخ داده است

اشاره او به دست‌های فراوان پشت‌پرده‌ای است که جدای از مجموعه وزارت ارشاد برای فعالیت‌های فرهنگی و هنری تعیین تکلیف می‌کنند و به‌رغم صدور مجوز از سوی وزارتخانه، جلو پخش و نشر و اکران و برگزاری آثار فرهنگی و هنری مثل؛ فیلم، کتاب، موسیقی و کنسرت را می‌گیرند.

بشیر بی‌آزار، مدیر بخش موسیقی تیتراژ این انیمیشن هم در یکی از شبکه‌های اجتماعی برای آنچه در خصوص پسر دلفینی رخ داد، نوشت: «با وجود تمام تلاش‌ها و تماس و پیگیری‌ها تا آخرین لحظه، در نهایت اداره اماکن نه تنها مجوز حضور شروین حاجی‌پور در مراسم افتتاحیه پسردلفینی ۲ را به بهانه ممنوعیت حضور شروین در تجمعات بالای ۳۰ نفر صادر نکرد، بلکه حتی جلوی پخش نسخه نهایی پسر دلفینی که با صدای شروین بود هم گرفته شد».

شروین حاجی‌پور با خواندن ترانه «برای...» در جریان اعتراضات ۱۴۰۱ به شهرت رسید اما پس از آن بازداشت و روانه زندان شد. او مهر ماه امسال و پس از اعلام عفو رهبری اعلام کرد که پرونده‌اش مختومه شده است. با این حال حاجی‌پور همچنان برای فعالیت‌های هنری خود با محدودیت روبرو است‌‌ و نه تنها اجازه برگزاری کنسرت را ندارد که جلوی فعالیت‌هایی از این دست مثل اجرای ترانه انیمیشن هم از او سلب می‌شود.

در این میان آنچه صدای اعتراض‌ها را بلند کرده است، پررنگ شدن نقش نهادهای ناپیدا در تصمیم‌گیری در حوزه‌های فرهنگی است. نهادهایی که حتی پخش انیمیشن برای کودکان و پدر و مادرها را هم در فرآیندی امنیتی و ایدولوژیک می‌گنجانند و چنان نگرانند که دست آخر اجازه اکران انیمیشن با صدای خواننده‌ای که پرونده‌اش مختومه اعلام شده است را هم نمی‌دهند.

«اداره مملکت حسینقلی‌خانی!»

از لغو کنسرت گرفته تا عدم اجازه انتشار کتاب با وجود مجوز، از لغو اکران فیلم گرفته تا عدم اجازه حضور نوازنده زن بر روی سن. دیگر رفتارهای فراقانونی برخی نهادها و ارگان‌ها ذیل بخشنامه خیلی محرمانه امان همه را بریده است. در این باره بسیاری از فعالان فضای مجازی و صاحبنظران با انتقاد‌هایی از این رفتارهای دوگانه واکنش نشان دادند. 

     بشیر بی‌آزار، مدیر بخش موسیقی تیتراژ «پسر دلفینی ۲» در یکی از شبکه‌های اجتماعی برای آنچه در خصوص این انیمیشن رخ داد، نوشت: «با وجود تمام تلاش‌ها و تماس و پیگیری‌ها تا آخرین لحظه، در نهایت اداره اماکن نه تنها مجوز حضور شروین حاجی‌پور در مراسم افتتاحیه پسردلفینی ۲ را به بهانه ممنوعیت حضور شروین در تجمعات بالای ۳۰ نفر صادر نکرد، بلکه حتی جلوی پخش نسخه نهایی پسر دلفینی که با صدای شروین بود هم گرفته شد»

محسن برهانی؛ حقوقدان در شبکه اجتماعی ایکس در واکنش به موضوع اخیر سانسور صدای شروین نوشت: «چنین محدودیتی برای حضور خواننده و صدای او و مشخص کردن تعداد مشخصی مستمع برای خواننده، مستند به هیچ قانونی نیست».

وحید اشتری، فعال سیاسی اصولگرا نیز به این موضوع اعتراض کرد و در یکی از شبکه‌‌های اجتماعی نوشت: «اگر شروین حاجی‌پور یک شعر اعتراضی خوانده و نهایتا پرونده‌اش با عفو بسته شده دیگر چنین محدودیت‌هایی چه معنایی می‌دهد؟ نیتی جز هول دادن یک جوان خواننده به خارج از کشور دارید؟عجیب اینکه گفته‌اند حق پخش شدن صدایش در تجمعات بالای سی نفر وجود ندارد. خب این قانون را از کجای‌تان درآوردید؟»

او ادامه داد: «اداره مملکت حسینقلی‌خانی نمی‌شود. یک فیلم از وزارت ارشاد پروانه نمایش گرفته در جشنواره فجر چند تا جایزه گرفته بعد به اکران رسیده و پلیس اماکن می‌گوید من اجازه پخش با صدای فلان خواننده در جمعیت بالای ۳۰ نفر را نمی‌دهم».

او در پایان گفت: «یک نهاد که مسئول محتوای اثر فرهنگی است برای آن مجوز انتشار صادر کرده و نهاد دیگر که هیچ حقی برای ورود به محتوای اثر دارای مجوز ندارد خودش اعمال سلیقه می‌کند و جلوی پخش را می‌گیرد».

چه نهاد پنهانی وظیفه لغو مجوزهای صادرشده را دارد؟

پوستر جشنواره فیلم فجر امسال تصویری برگرفته از فیلم مادر علی حاتمی بود. تصویری که مادر فیلم در آن نماد مام وطن است که در روزهای پایانی عمر، فرزندانش را با عقاید و چهره‌ها و رفتارهای متفاوت دور دامنش جمع می‌کند تا به ما یادآوری کند که ایران برای همه است و نه برای گروهی خاص. این تصویر البته با تلاش‌هایی برای اجازه دادن برای اکران فیلم‌هایی که پیشتر مجوز نگرفته بودند، چون فیلم «پیر پسر» و پخش صدای شروین حاجی‌پور در همین انیمیشنی که به آن اشاره شد و مواردی از این دست، این نوید را داد که تلاش برای شعار وفاق دولت چهاردهم حداقل در حوزه سینما از حد نمایش فراتر رفته و تلاش‌هایی صورت گرفته، اما آنچه در عمل رخ داد و زمان اجرای عمومی این فیلم‌ها فرا رسید، نشان داد که باز هم کار از دست دولت خارج است و نهادهای ناپیدا تصمیم‌گیرنده عرضه تلاش‌های هنرمندان کشور هستند.

    دست‌های فراوان پشت‌پرده‌ای است که جدای از مجموعه وزارت ارشاد برای فعالیت‌های فرهنگی و هنری تعیین تکلیف می‌کنند و به‌رغم صدور مجوز از سوی وزارتخانه، جلو پخش و نشر و اکران و برگزاری آثار فرهنگی و هنری مثل؛ فیلم، کتاب، موسیقی و کنسرت را می‌گیرند

در سال‌های اخیر کنسرت‌های موسیقی فراوانی لغو شده است و بسیاری از این موارد با وجود اجازه وزارت فرهنگ و ارشاد که اصلی‌ترین مرجع صدور مجوز برای کنسرت‌هاست رخ داده است.

درحالی که تصور می‌شد تصویب و ابلاغ سند ملی موسیقی، از برخوردهای سلیقه‌ای و لغو کنسرت‌ها ممانعت به عمل ‌آورد؛ لغو چند کنسرت سبب شد که معلوم شود، به محصول هنرمندان در ایران امنیتی‌تر و ایدئولوژیک‌تر از آنچه که باید، نگریسته می‌شود.

اسفند ماه سال پیش بود که علیرضا قربانی، خواننده موسیقی سنتی از لغو هفت شب کنسرت خود در اصفهان خبر داد. دلیل لغو کنسرت، حضور نوازنده زن در بین گروه نوازندگان این خواننده 

اعلام شد!

هرچند محمود سالاری، معاون هنری وقت وزارت فرهنگ زمان لغو کنسرت اعلام کرده بود که «متأسفانه در روند برگزاری این کنسرت برخی ناهماهنگی‌ها با ارشاد استان منجر به لغو آن شد»؛ اما توضیحات معاون امنیتی استاندار وقت اصفهان نشان داد که ماجرا فراتر از ناهماهنگی است. او در صحبت‌هایش از رویکرد جدیدی در میان مسئولان استانی پرده برداشت. به نحوی که به نظر می‌رسد میان مسئولان در اعمال محدودیت‌‌های بیشتر برای زنان رقابت درگرفته است؛ حتی فراتر از آنچه در قانون آمده یا در پایتخت سیاستگذاری می‌شود.

این موضوع در اقصی نقاط کشور به اشکال مختلف همچنان جاری است و حتی با تغییر دولت هم در این فرآیند فراقانونی خللی ایجاد نشده است و بخش‌های مختلف بنا به وابستگی خود به هسته اصلی قدرت که به آمد‌و‌شد دولت‌ها هم دخلی ندارد در نمایش تشرع و نمایش نگرانی امنیتی با هم در رقابتند. 

چندی پیش مدیرعامل خانه موسیقی، درباره لغو کنسرت‌هایی که از وزارت ارشاد مجوز دارند، گفت: «هیچ نهادی غیر از شورای عالی امنیت ملی، نمی‌تواند کنسرت هر چهره شناخته شده یا کمتر شناخته‌ای در عرصه موسیقی را که مجوز برگزاری اجرای خود را از مراجع رسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اخذ کرده باشد، لغو کند».

    آنچه صدای اعتراض‌ها را بلند کرده است، پررنگ شدن نقش نهادهای ناپیدا در تصمیم‌گیری در حوزه‌های فرهنگی است. نهادهایی که حتی پخش انیمیشن برای کودکان و پدر و مادرها را هم در فرآیندی امنیتی و ایدولوژیک می‌گنجانند و چنان نگرانند که دست آخر اجازه اکران انیمیشن با صدای خواننده‌ای که پرونده‌اش مختومه اعلام شده است را هم نمی‌دهند

حال اگر صدای شروین حاجی‌پور را هم بتوان در قالب همین گفته‌ها گنجاند، پس به نظر می‌رسد که این نهاد تنها مرجع لغو اکران انیمیشن با صدای این خواننده جوان است. این در حالی است که این موضوع نه تنها رسما اعلام نشده بلکه عوامل فیلم اعلام کرده‌اند که اماکن مانع از اجرای بدون سانسور انیمیشن شده است.