ریسک بزرگ قسطی خریدن خودرو

شاید در شرایط تورمی کنونی، خرید اقساطی خودرو برای بسیاری از افراد گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه به نظر برسد؛ چرا که باوجود نرخ سود بالا در لیزینگ‌ها، این نرخ هنوز از تورم کمتر است. علی خسروانی، نایب‌رئیس اتحادیه فروشندگان خودرو تهران در گفت‌وگو با «فرهیختگان» به توضیح چگونگی عملکرد لیزینگ‌ها و نحوه محاسبه سود اقساطی پرداخت و بیان کرد که لیزینگ‌ها برای تأمین منابع مالی از بانک‌ها استفاده کرده و با اعمال کارمزدهای اضافی، نرخ سود مؤثر را تا سالانه ۴۸ درصد افزایش می‌دهند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در حال حاضر بیش از 8 مجموعه و پلتفرم مختلف در این زمینه فعالند.

این مجموعه‌ها در ازای دریافت نیمی از قیمت خودرو (چه صفر و چه کارکرده)، چک صیادی، مدارک شناسایی، سکونتی و شغلی، و در برخی موارد ضامن، خودرو را به مشتریان تحویل داده و سند را به‌صورت رهنی در اختیار خود یا بانک می‌گذارند. فعالان بازار خودرو می‌گویند خریداران خودروی قسطی علاوه بر سودهای بالای این معاملات (بعضا تا سالانه 50 درصد)، باید مراقب فروشندگان غیرمعتبر هم باشند. همچنین آنان توصیه می‌کنند که خریداران تنها از نمایندگی‌های مجاز و مراکز دارای جواز کسب خرید کنند. بررسی دقیق خودرو از نظر فنی و کارشناسی قبل از خرید برای جلوگیری از هرگونه کلاهبرداری و مشکلات احتمالی نیز از دیگر موضوعاتی است که فعالان بازار خودرو به خریداران خودروهای اقساطی توصیه می‌کنند.  

فعالیت بیش از 8 سایت فروش اقساطی خودرو  
بررسی‌های «فرهیختگان» از وضعیت خرید و فروش اقساطی خودرو نشان می‌دهد در حال حاضر بیش از 8 مجموعه، سایت و پیج اینستاگرامی هستند که در این بخش فعالیت می‌کنند و در ازای دریافت (اغلب) نیمی از قیمت خودرو صفر یا کار کرده و همچنین دریافت چک صیادی، مدارک شناسایی و سکونتی و همچنین مدارک شغلی و در برخی موارد با حضور ضامن خودرو را به افراد تحویل داده و سند را در رهن خود یا بانک نگه می‌دارند. ازجمله این پلتفرم‌ها می‌توان به کارنامه، ماشینچی، کیان‌خودرو، آرشا خودرو، مبین‌خودرو و همراه‌مکانیک اشاره کرد. 

شرایط خاص پلتفرم‌های خودروی قسطی
نرخ تسهیلات اغلب این مجموعه‌ها 3 تا 4 درصد به ازای هر ماه اعلام شده که معادل 36 تا 48 درصد سود سالیانه است. اطلاعات دریافتی توسط «فرهیختگان» که در جدول ذکر شده، برای خودروی کوییک محاسبه شده است. طبق بررسی‌های «فرهیختگان»، تا اطلاع ثانوی ارائه خدمات فروش خودروی اقساطی توسط پلتفرم ماشینچی متوقف شده است. پلتفرم اتو نیز متاسفانه با وجود پیگیری‌های صورت‌گرفته از سوی خبرنگار روزنامه «فرهیختگان»، پاسخگویی تلفنی نداشت و اطلاعات آن در جدول نیامده است.

اما در خصوص سایر پلتفرم‌ها آنطور که در جدول آمده، بین 50 تا 60 درصد از قیمت خودرو در ابتدا از مشتری دریافت می‌شود. برای مابقی قیمت خودرو، هر پلتفرم شرایط و خواسته‌های خاص خود را دارد و مشتری با یک تیپ قرارداد یا رویه استاندارد و مشابه از سوی این پلتفرم‌ها روبه‌رو نخواهد شد. مدت قراردادها معمولا از 4 تا 6 ماه تا 24 ماه متغیر بوده و حتی 36 ماه نیز وجود دارد. در همه پلتفرم‌ها مالکیت خودرو به خریدار منتقل می‌شود اما سند خودرو در رهن شرکت باقی می‌ماند. این قراردادها «اجاره به شرط تملیک» است، که به این معنی است که پس از پرداخت کامل اقساط، مالکیت خودرو به خریدار منتقل می‌شود. برخی از پلتفرم ها معمولا گردش حساب بانکی نیز از مشتری می‌خواهند و این گردش حساب ماهانه باید ۳ برابر مبلغ اقساط باشد. 

خبرنگار «فرهیختگان» بسیاری از اطلاعات جدول گزارش را در گفت‌وگو با کارشناسان پلتفرم‌ها تهیه کرده اما برخی از این داده‌ها به‌صورت آنلاین نیز در وبسایت این پلتفرم‌ها موجود است. برای مثال، در وبسایت پلتفرم «کیان‌خودرو» محاسبه آنلاین اقساط خودرو نیز امکان‌پذیر است. برای نمونه، به جز شرایط خاصی که این پلتفرم دارد، محاسبه آنلاین اقساط خرید خودرو از این پلتفرم نشان می‌دهد اگر خریدار قصد داشته باشد یک خودرو به قیمت 600 میلیون تومان را خریداری کند، این پلتفرم 300 میلیون تومان (50 درصد کل قیمت) را وام می‌دهد. اگر فرضا تعداد اقساط را 36 ماه یا 3 سال در نظر بگیریم، فرد باید ماهانه 13.5 میلیون تومان قسط در 36 ماه پرداخت کند که مجموع اقساط به 488 میلیون و 700 هزار تومان خواهد رسید. 

نرخ سود پلتفرم‌های خرید قسطی خودرو 48 درصد 
گفته شد که نرخ مؤثر سود دریافتی پلتفرم‌ها بعضا تا سالانه 50 درصد نیز می‌رسد، این درحالی است که سود صندوق‌های درآمد ثابت حول و حوش 30 درصد، سود سپرده‌های بانکی 20 تا 30 درصد و سود تسهیلات بانکی نیز حول و حوش 23 تا 25 درصد است. البته اعداد و ارقام در بازار‌های غیررسمی نسبتاً بالا بوده و معمولاً بالای نرخ تورم سالانه است. در این شرایط پرواضح است به اصطلاح بازاری‌ها، برای آن‌هایی که با پول نمی‌توانند کار کنند، اخذ وام و تسهیلات با نرخ سود‌های 30 و 40 درصدی می‌تواند آن‌ها را از زندگی ساقط کند. 

اما در بازار تحلیل متفاوتی وجود دارد و بازاری‌ها می‌گویند در این شرایط تورمی حتی اعداد عجیب‌وغریب 40 تا 50 درصدی هم چون به اندازه تورم بوده، برای افراد مقرون‌به‌صرفه است. علی خسروانی، نایب‌رئیس اتحادیه فروشندگان خودرو تهران در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره مزایا و معایب خرید و فروش اقساطی خودرو می‌گوید: «اولاً، در شرایط تورمی، این خرید برای بسیاری از افراد مقرون‌به‌صرفه است. در ابتدا باید به این نکته اشاره کنیم که نرخ سود پول در بازارهای غیررسمی ایران بسیار بالاست.

به‌طور خاص، لیزینگ‌های دولتی و بانکی که اکثراً طرف قرارداد ما هستند، نرخ مؤثرشان حدود ۴۸ درصد است. اگر به شما گفته شود که نرخ سود ۲۶ درصد یا ۲۸ درصد است، می‌توانم ثابت کنم که این حرف نادرست است. این مؤسسات چگونه عمل می‌کنند؟ به‌عنوان مثال، وقتی شما درخواست وام یک میلیارد تومانی می‌دهید، نرخ سود را براساس یک میلیارد محاسبه می‌کنند، اما در عمل به شما تنها ۷۱۵ میلیون تومان پرداخت می‌شود. یعنی حدود ۳۰ درصد از وام را تحت عنوان «توسعه بازار» از شما کم می‌کنند. بنابراین، نرخ مؤثر این لیزینگ‌ها حدود ۴۸ درصد است.» 

مراقب کلاهبرداران باشید
خسروانی درباره اینکه بهتر است خودروی صفر خریداری شود یا کارکرده گفت: «در خرید خودرو، فرقی ندارد که خودرو صفر باشد یا دست دوم. نکته‌ای که باید توجه داشت این است که مردم از مراکز معتبر و دارای پروانه کسب خرید کنند. متأسفانه بسیاری از افراد در دام فروشندگان غیرمعتبر و فاقد پروانه کسب می‌افتند. این افراد ممکن است مبلغی به‌عنوان پیش‌پرداخت از خریدار دریافت کنند و پس از آن، جای خود را تغییر دهند یا به‌طور کلی کلاهبرداری کنند. مناطقی مانند ستارخان، تهرانپارس و عبدل‌آباد شاهد چنین مشکلاتی‌اند. بنابراین مردم باید از مراجعه به مراکز معتبر و دارای پروانه کسب اطمینان حاصل کنند.» وی افزود: «در هنگام خرید خودرو، توصیه می‌شود خرید خود را با دقت بررسی کنید. ابتدا باید از فروشنده بخواهید شرایط قرارداد را به‌طور شفاف توضیح دهد، مثلاً اینکه خودرو از نظر فنی سالم باشد و یا هیچ‌گونه تصادف و رنگ‌کردگی نداشته باشد. همچنین، قبل از تحویل خودرو، حتماً آن را توسط یک کارشناس معتبر بررسی کنید تا خیالتان از بابت صحت اطلاعات راحت باشد.»

 نایب‌رئیس اتحادیه فروشندگان خودرو تهران درباره لزوم توجه به جواز کسب توسط مشتری ادامه داد: «برای اطمینان از معتبر بودن مرکز فروش، مردم می‌توانند به اتحادیه‌ها یا سازمان‌های نظارتی مربوطه مراجعه کنند. مراکز دارای پروانه کسب تحت نظارت اتحادیه‌ها هستند و در صورت بروز هرگونه تخلف، می‌شود به سرعت پیگیری کرد. درصورتی‌که تخلفی از سوی این مراکز صورت گیرد، اتحادیه می‌تواند از ادامه فعالیت آن‌ها جلوگیری کند. اما مراکزی که فاقد پروانه کسبند، هیچ نظارتی بر فعالیت آن‌ها وجود ندارد و در صورت بروز مشکل، مردم نمی‌توانند به مراجع قانونی و رسمی مراجعه کنند. بسیاری از این مراکز شماره‌های شخصی کارشناسان را برای تماس ارائه می‌دهند و هیچ مرجع رسمی برای پیگیری شکایات وجود ندارد.» 

پرداخت پیش‌قسط و چک هم‌زمان با دریافت خودرو 
خسروانی سپس عنوان کرد: «یک نکته مهم دیگر این است که هنگام خرید خودرو، باید پول و چک‌های اقساط هم‌زمان با تحویل خودرو پرداخت شوند. تنها نمایندگی‌های مجاز شرکت‌های خودروساز، که در سایت‌های رسمی آن‌ها ذکر شده، مجاز به فروش خودرو به‌صورت اقساطی هستند. این نمایندگی‌ها به‌طور معمول، تحویل خودرو را در همان روز یا مدت زمان کوتاه انجام می‌دهند اما برخی از فروشندگان غیرمجاز ممکن است وعده تحویل خودرو را برای ماه‌ها به تعویق بیاندازند که این امر نیز مشکوک است.»

وی در پایان درباره فرایند خرید اقساطی خودرو یادآور شد: «درصورتی‌که قصد خرید خودرو به‌صورت اقساطی را دارید، باید توجه داشته باشید فروشنده ابتدا باید مدارک شما را برای تأسیس قرارداد به بانک یا لیزینگ ارسال و تأییدیه لازم را از بانک دریافت کند. سپس می‌توانید خودرو را با توجه به میزان اعتبار خود دریافت کنید. درنهایت با توجه به نرخ بالای سود بانکی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری در ایران، اگر فروشنده‌ای نرخ سود بسیار پایین‌تر از معمول پیشنهاد دهد، باید نسبت به این موضوع شک کرد و تحقیق بیشتری انجام داد. اگر نرخ سود اعلامی ماهانه کمتر از ۳ درصد باشد، احتمالاً محاسبات سود دچار ایراد یا تفاوت‌هایی است که باید بررسی شود.»