همه چیز درباره معافیت سربازی برای ازدواج با زنان دارای معلولیت

 ماده ۶ قانون حمایت از معلولان می‌گوید که یکی از فرزندان اولیائی که خود ناتوان و معلول بوده (‌هر دو یا یکی از آنهامعلول باشد) و یا حداقل دو نفر از فرزندان آنها ناتوان و معلول باشد از انجام خدمت سربازی معاف می‌شود. در تبصره این ماده قانونی آمده که همسرانی که زن ناتوان و معلول خود را سرپرستی می‌کنند، مادامی که‌ سرپرستی همسر ناتوان و معلول را برعهده داشته باشند از انجام خدمت سربازی ‌معاف هستند.

این ماده قانونی در روزهای اخیر سر و صدایی به پا کرده و برخی معتقدند که قرار دادن شرایطی از این دست برای افزایش ازدواج زنان دارای معلولیت، می‌تواند ابعاد فرهنگی داشته باشد؛ مثلا منجر به سواستفاده و شکل‌گیری ازدواج‌های صوری برای گرفتن معافیت شود.

رامک حیدری مدیرعامل انجمن دیستروفی ایران که خود دارای معلولیت است، نظر دیگری دارد، وی در این باره به ایسکانیوز گفت: این قانون شروطی دارد، مانند اینکه فرد فرار از خدمت نداشته باشد و اگر هم داشته باشد، باید برای سال‌هایی که از خدمت سربازی فراری بوده، هزینه پرداخت کند. به نظر من این قانون اتفاق خوبی برای افراد دارای معلولیت است. از این زاویه به موضوع نگاه کنید که همسر فرد دارای معلولیت، نقش پرستار او را هم دارد و این قانون کمک می‌کند که مجبور به ترک همسر برای گذراندن دوره سربازی نباشد.

وی افزود: به لحاظ فرهنگی ممکن است که ازدواج صوری برای معافیت از خدمت شکل بگیرد اما من تا به حال چنین مواجهه‌ای نداشتم و ندیده‌ام که این اتفاق بیفتد. ممکن است که ازدواج منجر به طلاق شود و این موضوع در ازدواج‌های معمولی هم امکان‌پذیر است. این اتفاق جدیدی نیست و پدران دارای فرزند معلول هم می‌توانند، برای معافیت اقدام کنند. حتی پدری را می‌شناسم که صاحب فرزند مبتلا به دیستروفی شده اما برای معافیت باید هزینه سال‌هایی را که خدمت نکرده پرداخت کند.

شرط پنج سال مانعی برای ازدواج‌های صوری

یک خانم دارای معلولیت حرکتی هم معتقد است که این ماده قانونی جزو معدود موارد قانون حمایت از معلولان است که اجرا می‌شود و باید آن را به فال نیک گرفت. وی در این خصوص به ایسکانیوز گفت: شرطی که برای قانون گذاشته شده یعنی پنج سال معافیت موقت، خود مانعی برای ازدواج‌های صوری است؛ چراکه کمتر کسی حاضر می‌شود که پنج سال صبر کند تا معافیت دائم بگیرد و اگر ازدواجی هم صورت می‌گیرد، واقعی است.

وی ادامه داد: به نظر من این قانون بیش از اینکه راهی برای افزایش ازدواج افراد دارای معلولیت باشد، کمکی به افراد دارای معلولیت است که از همسرانشان دور نباشند و زمان کافی برای رسیدگی به همسر خود را داشته باشند. به جای اینکه به قانون ایراد بگیریم، بهتر است که در جامعه فرهنگسازی کنیم و تابو ازدواج با دختران دارای معلولیت را از بین ببریم تا جامعه بپذیرد که فرد دارای معلولیت مانند هر انسان بالغی می‌تواند شریک زندگی خوبی باشد و لزوما ازدواج‌ها از روی دلرحمی و فداکاری صورت نمی‌گیرد. البته صدا و سیما و فیلم‌سازان هم در ایجاد این ذهنیت مقصر هستند چراکه همیشه همسر خانم دارای معلولیت را به عنوان فداکار معرفی کرده‌اند.

شاید بهتر باشد، موضوع را از زاویه دیگری نگاه کنیم، چرا افراد به هر راهی دست می‌زنند تا از خدمت سربازی فرار کنند؟ چرا این بیم وجود دارد که افراد ممکن است برای گرفتن معافیت حتی تن به ازدواج صوری بدهند؟ شاید ریشه این ذهنیت را باید در پادگان‌ها جست.

سختگیری‌هایی که در دوران سربازی وجود دارد و زمان طولانی آن باعث شده تا افراد از تن دادن به خدمت سربازی فراری باشند. برخی به دنبال معافیت پزشکی به خود آسیب زده‌اند و برخی هم ادامه تحصیل حتی بدون میل و رغبت را انتخاب کرده‌اند تا کمی زمان سربازی را به تعویق بیاندازند.

روحی آدم‌ها باهم متفاوت است و گاهی این سختی در کنار مشکلات خانوادگی و تنش‌های شخصی منجر به اتفاقات ناگواری می‌شود که مشابه آن را در حادثه آمادگاه ارتش کرمان دیدیم و تیراندازی یک سرباز به همرزمان خود منجر به کشته شدن پنج نفر شد.

اما شاید بتوان با حذف سخت‌گیری‌های اضافی یا کوتاه کردن مدت آموزش کمی از فشار سربازی را کاهش داد. علیرضا شریفی‌یزدی روانشناس اجتماعی در گفت‌وگو با خبرنگار اجتماعی ایسکانیوز درخصوص مشکلات روحی دوران سربازی و نحوه پیشگیری گفت: برخی سخت‌گیری‌ها در دوران سربازی عادی بوده و ماهیت کار نیروهای نظامی این است که در دوران صلح و دوستی برای روزهای سخت و مقابله با دشمن آماده باشند اما در برخی مراکز، سخت‌گیری‌هایی از سوی افراد و نه از سوی سیستم، صورت می‌گیرد که ضرورتی ندارند و منجر به ایجاد اختلالاتی در برخی سربازان می‌شوند.

لزوم حذف سختگیری‌های غیرضروری

وی افزود: سختگیری‌های غیرضروری از سوی برخی مافوق‌ها باعث بروز اضطراب و افسردگی در برخی سربازان شده و این موضوع منشا رخدادهای نامطلوب می‌شود. برخوردهای نامناسب عزت نفس سرباز را از بین می‌برد و در او ناامیدی ایجاد می‌کند.

روانشناس اجتماعی توضیح داد: علاوه بر وجه قانونی و لزوم وجود سخت‌گیری‌های مشخص و بودن در شرایط سخت که ذات دوره سربازی است، مافوق‌ها باید در برخوردهایشان به سرباز شخصیت داده و عزت نفس او را بالا ببرند. در حقیقت باید به سربازان توضیح بدهند که جایگاهی که در آن قرار گرفته‌اند، جایگاه والایی است و امنیت جامعه به عملکرد آن‌ها بستگی دارد.

وی ادامه داد: فرماندهان باید با اصول روانشناسی برخورد با جوانان و نوجوانان آشنا باشند؛ چراکه سرباز جوانی است که پس از طی کردن دوره سربازی وارد جامعه می‌شود و خانواده تشکیل می‌دهد؛ ما نباید با رفتارهای اضافی در او اختلالی ایجاد کنیم و عزت نفس او را بگیریم که یا گوشه‌گیر شود و یا بخواهد انتقام برخورد غلط ما را از خانواده خود و جامعه بگیرد.

این روانشناس معتقد است که باید در بدو ورود غربالگری‌هایی از نظر روانشناسی وجود داشته باشد و افرادی که دچار اختلالات روانی هستند، یا وارد دوره نشوند و یا تحت نظر باشند.

چه ایرادی دارد سربازی داوطلبانه باشد؟

روانشناس اجتماعی با بیان اینکه شاید بهتر باشد اصلاحاتی در شیوه برگزاری دوره سربازی ایجاد شود، گفت: اگر سربازی امری داوطلبانه باشد و افراد را با ایجاد جذابیت‌های مادی، موقعیتی و امکاناتی جذب کنند، شرایط بهتر خواهد شد. بلاخره کشور به نیروی نظامی آماده نیاز دارد اما از طرفی طولانی بودن مدت سربازی هم آسیب‌زا است و می‌توان مدت آن را کاهش داد و اگر نیاز به آموزش‌های بیشتری بود، دوره‌های آموزشی کوتاه مدت برگزار کرد.

کیفیت پایین دوره‌های مهارت‌آموزی

برخی هم معتقدند که زمان طولانی سربازی فرد را از کسب درآمد و شغل دور می‌کند و باید زمان طولانی را بعد از سربازی طی کند تا به شرایط مطلوب برسد. در این راستا آموزش مهارت در دوران سربازی در دستور کار قرار گرفت اما به نظر می‌رسد که دوره‌ها از کیفیت کافی برخوردار نیستند. یکی از سربازانی که دوره خدمت را پشت سر گذاشته درباره این دوره‌ها به ایسکانیوز گفت: کیفیت دوره‌ها طوری نیست که فرد بعد از گذراندن مهارتی کسب کرده باشد که بتواند از آن مهارت برای اشتغال‌زایی استفاده کند. تعداد تسهیلاتی هم که ارائه می‌شود، کم و شرایط دریافت هم دشوار است و عملا این امکان برای همه فراهم نیست.

کارزاری برای حذف سربازی اجباری

اخیرا هم کارزاری با عنوان «درخواست حذف همیشگی سربازی اجباری» به ‌وجود آمده و تا کنون ۱۸۱ هزار نفر امضای خود را پای این کارزار ثبت کرده‌اند. نویسندگان این کارزار می‌گویند: قانون سربازی اجباری برای مردان جوان کشور را تغییر دهید و به‌جای به‌کارگیری اجباری جوانان در طرح سربازی اجباری که طرحی قدیمی و منسوخ است، قانونی تصویب کنید که طبق آن نهادهای نظامی بتوانند سرباز حرفه‌ای استخدام کنند.

 در مجموع به نظر می‌رسد که قرار دادن شرایطی برای افزایش رفاه حال افراد دارای معلولیت اتفاق خوبی است و بیم تحلیل‌گران از وجود قوانینی از این دست در مشکلات ناشی از اجباری بودن سربازی ریشه دارد. شاید اگر سربازی از اجباری به اختیاری اما حرفه‌ای تبدیل شود، نیازی به وضع قوانینی مثل معافیت برای همسران زنان دارای معلولیت هم وجود نداشته باشد.